Саланың «сай-сүйегі сырқырап тұр»

Ширек ғасырдан аса уақыт өткізіп барып қайтадан облыс мәртебесін алған Ұлытау облысының қай саласы болса да түйткілге толы. Соның ішінде ден­саулық саласының жай-күйіне зер салғанда ұққа­нымыз, мұнда да мәселе көп. Сондық­тан халық денсаулығын жақсартуда медициналық қызметтің деңгейін көте­ру­дің маңызы зор болып тұр.

Әрине, облыс құрылғаннан бері бұл бағытта еш жұмыс жасалмады деуге болмайды. Әсі­ресе Ұлытау облыстық меди­циналық жедел жәрдем стансасы жүйе­сінде санитарлық авиа­цияның жұмыс істей бас­тағанын естіген елдің көңілі бір кө­теріліп қалды. Бір ғана мы­сал, жыл басында облыстық көп­­салалы ауруханада бүйрек ауруы­­мен емделіп жатқан бала­ның жағдайы әлсірей бастағанда, са­на­виацияның күші­мен Астана­дағы Ана мен бала ұлт­тық ғылы­ми орталығына жет­кізілді. Бұ­дан кейін де санавиа­ция өз тиім­­ділігін бірнеше рет бай­қат­ты.

Сол сияқты Денсаулық сақтау минис­трінің бұйрығына сәйкес Жезқазған қаласындағы облыстық көпбейінді аурухана жанынан ақпан айынан бастап Ұрықты қорғау орталығы ашылды. Бұл да өңір үшін өте қажетті орталық еді. Өйткені ана мен бала өліміне жол бермеу керек. Бұрынғы облыстық тубдиспансер, кейін фтизиопульмонология орталығына айналып, Ұлытау облысының туберкулезбен ауыратын кісілері Қарағандыға шұбырып, ыңғайсыздық туындаған еді. Бұл науқастардың ғана емес, сол орталықтағы медициналық қызмет­керлердің де алаңдаушылығын тудырды. Өйткені жабылу қаупі туындады. Бұл мәселеге облыс басшылығы шұғыл араласып, қазір туберкулез аурулары қайтадан бұрынғы тубдиспансерде емделетін болды.

Сондай-ақ өткен жылдың соңында облыстық жедел жәрдем стансасы жаңадан 5 автокөлікпен толықты. Енді «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының қолдауымен 5 реанимобиль алынбақ.

Өңірдегі денсаулық саласын жаңа сапалы деңгейге көтеру Үкімет ма­құл­даған «Ұлытау облысының әлеу­меттік-экономикалық дамуының 2022-2026 жылдарға арналған кешенді жос­парының» орындалуына байланысты болмақ. Өйткені осы кешенді жоспардың 19 жобасы нақ біз сөз етіп отырған саланы қамтиды. Ең бастысы, бұл жобалар өңірдегі медицина мекемелерінің инфрақұрылымын жаңарту мақсатын көздейді.

Республикалық және жергілікті бюджет арқылы Жезқазған қаласында перинаталдық орталық салу, Қаражал қаласының орталық ауруханасының жұқпалы аурулар бөлімшесінің ғимара­тына күрделі жөндеу жүргізу, Жаңа­арқа ауданының орталық аудан­дық ауруханасының ғимаратын толықтай қайта жөндеу арқылы оны көпсалалы аймақтық ауруханаға айналдыру, ішінара жеке инвестиция тарту мүмкіндігін пай­даланып, Ұлытау ауданының орта­лығында бір ауысымда 100 адам қабыл­дайтын емхана мен 20 төсектік стационары бар орталық аурухана салу, Жезқазған қаласындағы перзентхана ғимаратын облыстық балалар ауруханасына айналдыру, тағы басқа жобалар бар.

Жоғарыдағы жобалардың санына қарап-ақ өңірдегі медициналық ахуалды бағамдау қиын емес. Жобаның аты – жоба. Жоспарланған нәрсенің бәрі орындала бермейтіні бар. Сондықтан нақты жағдайға назар аударған абзал. Қазіргі кезде облыс аумағында мемлекеттік нормативке сәйкес қызмет көрсететін 37 медициналық ұйым бар, мұның 16-сы – мемлекеттік, 21-і – жекеменшік. 11 амбулаториялық-емхана болса, мұның екеуі ғана – мемлекеттік, қалғаны – отбасылық денсаулық орталықтары. Облыс бойынша 1 облыстық көпбейінді аурухана, 2 жекеменшік стационар, 2 қа­лалық аурухана (Сәтбаев, Қаражал қала­лары), 2 аудандық аурухана (Ұлытау, Жаңаарқа аудандары), 1 кенттік аурухана (Жәйрем кенті), сонымен қатар

2 дис­пансер, яғни облыстық фтизиопуль­монология және облыстық психи­ка­лық денсаулық орталығы, облыстық жедел медициналық көмек қызметі, ЖИТС орталығы бар. Бұларда барлығы 601 дәрігер, 2 305 орта медицина қызметкері жұмыс істейді. Бары осы, ал жетіспейтіні қаншама?

Маман тапшылығы қазірдің өзінде қос өкпеден қысып тұр. Айталық, облыс бойынша 66 маман жетіспейді. Соның тең жартысы облыс орталығындағы медициналық мекемелерге керек екен. Өйткені жоспарға сәйкес жаңадан ашылатын облыстық мәртебесі бар емдеу орындарына да мамандар тарту оңай бола қоймайды.

Медициналық мекемелерді тиісті мамандармен қамтамасыз ету – өте өткір мәселелердің бірі. Қазіргі уақыт­та резидентурада оқитын 17 маманмен жергілікті бюджет қаражаты есебінен үшжақты шарт жасалды. Осы мәселені қолдан келгенше шешу мақсатында жергілікті атқарушы органдардың 2023-2025 жылдарға арналған бюджетінен еліміздің түрлі жоғары оқу орындарында 66 резидентті оқыту жоспарлан­ды. Мамандар ертең ғана емес, бүгін де керек. Сондықтан керекті мамандарды тарту мақсатында олардың әлеуметтік мәселелерін шешуге ерекше мән бері­ліп жатыр. Облыстық денсаулық сақ­тау басқармасы мамандарға берілетін көтерме төлемақы көлемін көбейту, оларды тұрғын үйлермен қамту туралы ұсыныстарды облыс басшылығына ұсынды. Биыл өңірге 20-ға жуық маман келеді деп күтіліп отыр. Бір атап айтарлығы, өңір жас мамандарға ғана емес, тәжірибелі дәрігерлерге де зәру. Өйткені бұрынғы білікті мамандардың көпшілігі зейнет демалысына шығып кетті, Астана, Алматы, Қарағанды қала­ларына кетіп қалғандары да бар. Енді сол олқылықтың орнын толтыру керек.

«Облыстың денсаулық саласындағы өзекті мәселелердің бірі учаскелік жер­гілікті емдеу ұйымдарын қаржылан­ды­руға қатысты болып тұр. Өйткені аталған ұйымдар тығыздық коэффиценті негізінде қаржыландырылады. Жаңа облыстың құрылуына байланыс­ты Жезқазған қаласы бойынша тығыздық коэффициенті 2022 жылға қарағанда төмен­­детіліп, 1 коэффициент деп белгі­лен­ген. Соның салдарынан қаржы­ландыру да өзгерді. Ал бұл өз кезегінде Жезқазған қаласындағы бір отбасылық денсаулық орталығының жабылуына әкеліп соқтырды. Сол сияқты тығыздық коэффициентінің төмендетілуіне бай­ланысты амбулаториялар мен емха­налардың қаржыландырылуы қажетті деңгейден аз, жеткіліксіз. Бұл облыс орталығындағы көңіл күйге кері әсерін тигізіп жатыр. Үкімет биылдан бас­тап медицина қызметкерлерінің айлы­ғын 30%-ға көтеру туралы қаулы қа­был­дады. Бірақ қаулының белгілі бір талаптары бар. Ал Жезқазғандағы атал­­ған медициналық ұйымдар сол қау­лы­ның талаптарын орындай алмай отыр. Сондықтан біз Денсаулық сақтау ми­нис­трлігі нақты жағдайды ескере оты­рып, оң шешім қабылдайды деп үміт­тенеміз», дейді облыстық денсаулық сақ­­тау басқармасының басшысы Ләззат Ранова.

Бұл салаға қатысты кейбір мәселе­лер жергілікті жерлердегі жауапты тұлға­лардың асығыстау, біржақты қабыл­даған шешімдерінің салдарынан да туындап отырғанға ұқсайды. Мыса­лы, Сәтбаев қаласында кезінде ауыз­екі тілде «медсанчасть» атанып кет­кен, негізінен «Қазақмыс» корпорация­сы жұмыскерлеріне қызмет көрсететін медициналық-санитарлық бөлімше болатын. Лазермен операция жасау бұ­рын­ғы Жезқазған облысында ең алғаш нақ осы емдеу мекемесінде іске ас­қан еді. Бірнеше бөлімшесі, білікті ма­ман­дары бар мекеменің қазір тек аты ғана қалды. Сәтбаевтың негізгі тұр­ғын­дары кеншілер. Барлық шахта қала­ға жақын орналасқан. Өндірістік жа­ра­қат алатындай жағдай туында­са, жақын жерден жедел жәрдем көрсе­т­уге медициналық-санитарлық бөлімшенің травматологиялық бөлім­шесі өте қолайлы еді. Қазір бұл бөлімше жабылған. Сондықтан да кеншілер тарапынан сол жабылған бөлімшені қайта қалпына келтіру туралы талап үнемі қойылып келеді. Бірақ бұл талап орындалмайтын тәрізді. Өйткені облыстық денсаулық сақтау басқармасының басшысы Л.Ранованың айтуынша, 1974 жылы пайдалануға берілген медициналық-санитарлық бөлімше ғимараты заманауи талаптарға сай травмотология бөлімшесін ашуға сәйкес келмейді екен. Осындайда «Бұдан бұрын салынған ғимаратта қалалық орталық аурухана қалай жұмыс істеп тұр? Сәйкес келмейді деп жауып тас­тай салғанша, заманға сай жөндеу жұ­мыстарын жүргізуге болмай ма екен?» деген сұрақтар да туындайды.

Жалпы, Ләззат Нәбиқызы қазіргі медицинада жедел жәрдем көрсету технологияларының дамып кеткенін, егер қажеттілік туындаса, жол үстінде де қажетті алғашқы жедел медициналық көмек көрсету мүмкіндігі қарастырылған заманауи реанимобильдердің Жезқазған медициналық орталығында жеткілікті екенін айтады. Бұл сөздерден кеншілер талап етіп жүрген травматологиялық бөлімшенің ашылмайтыны айтпаса да түсінікті емес пе?

Сәтбаев қалалық ауруханасының өзінде де травматологиялық бөлімше жоқ, пункт қана бар. Мұны айтасыз, Сәтбаев қаласында ересектерге арналған жансақтау бөлімі болғанымен, балалар жансақтау бөлімі жоқ. Өйткені тиісті маман табылмай тұр. Мұндай жоқтарды тізе берсек, табыла береді. Медициналық айықтырғыш, есірткіге тәуелділік, маскүнемдікке ұрынған науқастарды еркінен тыс емдеуге арналған емдеу-профилактикалық мекемесі де керек. Мәселені айту оңай, шешімін табу қиын. Бұл орайда жаңа облыстың денсау­лық саласын реттеу көп күш-жігерді, қажырлы іс-қимылды қажет етеді.

Ауруды емдеуден гөрі, алдын алған абзал. Осы орайда облыс халқын диаг­ностикалау және емдеу сапасын арттыру мақсатында республикалық және жергілікті бюджет есебінен жалпы сомасы 2,9 млрд теңге тұратын осы заманғы 170-тен аса медициналық техника сатып алу көзделіп отыр. Бұл – әрине, сүйінішті жайт.

Дегенмен нақ қазіргі кезде Ұлытау облысы денсаулық саласының «сай-сүйегі сырқырап тұр» деп диагноз қоюға болады. Бұл алдағы уақытта қатаяды, нығаяды деп сенеміз. Министрлік тарапынан жаңа облыстағы жағдайға арнайы бір талдау жасалып, қосымша нақты іс-шаралар қабылданып жатса, нұр үстіне нұр болар еді. Қалай болғанда да, ендігі жерде сырқырап тұрғанға ем табылар деп үміттенеміз.

Абдолла ДАСТАН