АГРОӨНЕРКӘСІП САЛАСЫНДАҒЫ ЖОБАЛАРДЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУҒА 100 МЛРД ТЕҢГЕ КӨЗДЕЛГЕН

фото:ашықдереккөз

2024 жылдан 2028 жылға дейінгі елдің агроөнеркәсіптік кешенінде біршама жобалар жүзеге асырылмақ. Ал оны іске асыр үшін шамамен 3 миллирадтан астам қаржы керек. Бұл жобалардың негізгі мақсаты аграрлық саладағы өндірісті арттырып қана қоймай, сапасын да стандарттарға сай ету болып отыр. Бүгінде оның көлемін екі есе арттыру Үкіметтің негізгі межесі. Онымен қоса, экспорттың ауқымын 10 миллиард долларға дейі ұлғайту көзделуде.

Мемлекет басшысының тапсырмасымен экономиканың негізгі драйвері саналатын ауыл шаруашылығын, оның үшінде, сүт, ет өнімдерімен ел ішін қамтамасыз ету және экспортқа шығаруға мән беріліп отыр. Әсіресе, сырттан келетін үлкен көлемдегі өнімдермен қамтамасыз ету де басты шарттардың бірі. Халықты алма, шұжық өнімдері, ірімшік, сүзбе және құс етімен толық қамтамасыз ету жоспарлануда. Сонымен қатар қант өндірісінде жоғары нәтижелер талап етілуде. Бұл елдегі тапшылықты жойып, бағаның тұрақталуын қамтамасыз етеді. Ішкі нарықты 88 пайызға дейін толықтыру көзделген. Барлық жоспарланған іс-шаралардың құны 15,7 трлн теңгеге бағаланады. Оның 9 трлн теңгесі негізгі бюджеттен, ал қалғаны жергілікті бюджеттерден 2,5 трлн теңгеге жуық қаражат алу жоспарланып отыр. Онымен қоса, 3,8 трлн теңгені басқа көздерден тартуға ниетті. Қаржыландыру жоспарлары жобаға 1,9 трлн теңге жіберілетін бірінші жылы (2024) ең аз шығыстар қажет болады. Ал келесі үш жылда қаржыландыру көлемі жылына 3,6-дан 3,8 трлн теңгеге дейін болуы мүмкін. Жобаны іске асыруға ауыл шаруашылығы министрі Айдарбек Сапаров жауапты болмақ.

Алдағы уақытта аграршылар үшін субсидиялау мөлшері жыл сайын 500 миллиард теңге беріледі деп күтілуде. Оның 122 миллиарды тұқым шаруашылығын дамытуды субсидиялауға бағытталмақ. Ал тыңайтқыштардың құнын субсидиялауға 643,2 млрд теңге жұмсалады. Фермерлерге су беру қызметтерінің құнын субсидиялауға жергілікті бюджеттерден 17,8 млрд теңге салынды. Аграршылардың машина-трактор паркін жаңарту деңгейін 2024 жылғы 5,5% – дан 2028 жылы 10% – ға дейін көтеру жоспарлануда. Бұл да елдің агроөнеркәсіптік жүйенің қарқын алуына себепкер болмақ. Осы мақсатта  «ҚазАгроҚаржы» республикалық бюджеттен ауыл шаруашылығы техникасының жеңілдетілген лизингіне 1,75 трлн теңге несие бермек. Еске салайық, 2018 жылдан бастап санағанда агроөнеркәсіптік кегенде экспорт 2 есе өскен.

Үкімет азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған агроөнеркәсіптік кешеннің барлық секторларында даму жобаларын іске асыру туралы айтты. Жоғары сапалы сүттің жеке өндірісін ұлғайту және импортқа тәуелділікті төмендету үшін мемлекет сүт-тауар фермаларын іске қосуды жүзеге асырмақ. Соңғы үш жылда қара мал саны 446-ға дейін өсті. Тек өткен жылдың өзінде сүтті және етті бағыттағы ірі қара малдың саны 2021 жылмен салыстырғанда 5,2% – ға  артқан. Ал  сиырлардың саны 13,4% – ға өсті.

Бұдан басқа, мемлекет ауыл шаруашылығы жануарларын, техника мен технологиялық жабдықтарды сатып алуға аграршылардың кредиттік және лизингтік мөлшерлемелерін оларды 6%-ға дейін жеткізе отырып субсидиялайды. Қазіргі уақытта мал шаруашылығын, ең алдымен сүтті мал шаруашылығын дамытудағы негізгі қиындық жем-шөп тапшылығы болып отыр. Елімізде жем өндіру көлемі негізгі нормададан 2 есе аз екені белгілі.

Егістіктегі жем-шөп дақылдарының үлесі ғылым ұсынған 30% – ға қарағанда шамамен 13,4% құрайды. Сол себепті елдегі сүт өндірісінің негізгі бөлігі маусымдық сипатқа ие.  Ол дегеніміз өндіріс жазғы кезеңде жайылымдық жемді пайдалана отырып жүзеге асырылады. Бұл маусымаралық кезеңде қайта өңдеу кәсіпорындары үшін шикізат тапшылығына әкеледі. Сүт өндірісінің тұрақтылығына сүт табындарын жыл бойы қорада ұстай отырып, берік жем-шөп базасымен қамтамасыз етілген сүт-тауар фермаларында ғана қол жеткізіледі.

Сүт-тауар фермаларын дамытудағы маңызды қадам Мемлекет басшысының Солтүстік Қазақстан облысының оң тәжірибесін тираждау жөніндегі бастамасы болды.  Оның құрылысы бойынша жобаны іске асыру есебінен ол жетекші орынға шықты. Өңірде республикалық сүт көлемінің 10%-дан астамы өндіріледі. Оны шығарумен 52 мың басы бар 100-ден астам агроқұрылым айналысады, оның ішінде 38 заманауи сүт кешені. Соңғы 6 жылда СҚО-да жалпы саны 16 мың сиырдан асатын және қуаты 81,8 мың тонна сүт өндіретін 30-дан астам сүт фермасы іске қосылды. Бұл сондай-ақ 1 мыңнан астам жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік берді. Жобаларды іске асыруға 39,5 млрд теңге инвестиция салынды.

Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешені әртүрлі факторларға, соның ішінде мемлекеттік саясатқа, инвестицияларға, технологиялық жетістіктерге және халықаралық серіктестіктерге байланысты айтарлықтай дамып келеді. Қазақстан өзінің экспорттық нарықтарын, әсіресе астық, ет, сүт өнімдерін кеңейтуде. Экспорттың негізгі бағыттарына Қытай, Ресей, Орталық Азия және Таяу Шығыс кіреді. Халықаралық стандарттарға сай болу және сапаны бақылауды жақсарту жөніндегі күш-жігер қазақстандық ауылшаруашылық өнімдерінің жаңа нарықтарда танымал болуына көмектесті. Қазақстан агроөнеркәсіптік кешенге тікелей шетелдік инвестицияларды тартуда, оған Қытай, Нидерланды және Біріккен Араб Әмірліктері сияқты елдер қызығушылық танытуда. Дүниежүзілік Банк және Біріккен Ұлттар Ұйымының Азық-түлік және Ауылшаруашылық Ұйымы (ФАО) сияқты халықаралық ұйымдармен серіктестік техникалық және қаржылық қолдау көрсетті. Прогреске қарамастан, сектор климаттың өзгермелілігі, су ресурстарын басқару және одан әрі модернизациялау қажеттілігі сияқты қиындықтарға тап болады. Жүргізіліп жатқан реформалар, ауыл шаруашылығы өнімдерінің экспортын ұлғайту әлеуеті және технологиялар мен инфрақұрылымға инветицияларды жалғастыру арқылы болашақ перспективалар перспективалы болып көрінеді.

Ж.Жұманбаева

altyalash.kz