Ұлттық заңнама және әділеттің цифрлық трансформациясы

2024 жылдың бірінші жартысында Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі ұлттық заңнаманы дамытуға, азаматтар құқығын қорғауға, халықаралық ынтымақтастықты нығайтуға, сондай-ақ мемлекеттік қызметтерді цифрландыру мен автоматтандыруға арналған түрлі бағыттар бойынша жұмыс жүргізді. ҚР Әділет министрлігінің 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында атқарып жатқан жұмысы туралы – PrimeMinister.kz сайтындағы шолудан оқыңыз.

Норма шығармашылығы

ҚР Әділет министрлігі ұлттық заңнаманы қалыптастыруға белсенді атсалысып, 102 заң жобасына құқықтық сараптама және сүйемелдеу жүргізді, оның 20-сына Мемлекет басшысы қол қойды.

Негізгі заңдардың ішінде:

– Органикалық өнім өндірісі мен айналымы туралы;

– Әйелдер құқығы және балалар қауіпсіздігі туралы;

-Жаңартылатын энергия көздерін және электр энергетикасын пайдалануды қолдау туралы;

– Ғылым және білім беру туралы заң;

– Денсаулық сақтау туралы заң;

– Бизнес жүргізу мәселелері туралы заң және т.б.

Министрлік Президенттің 2023 жылғы 1 қыркүйектегі «Заңнамалық актілерге зияткерлік меншік мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» және «Норма шығармашылығы қызметін жетілдіру мәселелері туралы» Жолдауын іске асыру мақсатында 2 маңызды заң жобасын әзірледі. Аталған заңдар зияткерлік меншік құқықтарын сақтау және қорғауды қамтамасыз ету үшін қосымша құқықтық құралдарды енгізуге, зияткерлік меншікті дамыту үшін қолайлы жағдай жасауға, Қазақстан Республикасына инвестиция тартуға және креативті экономиканы дамытуға ықпал етеді.

Сонымен қатар нормативтік құқықтық актілерді (НҚА) мемлекеттік тіркеу кезінде бюрократияны жою шаралары қабылдануда. Мемлекеттік органдардың заң қызметтерінің сапасы мен құзыретін арттыру жөніндегі шаралар кешені іске асырылуда.

Құқықтық түсіндіру жұмыстары

ҚР Әділет министрлігі әзірленіп жатқан және қабылданған нормативтік құқықтық актілерді түсіндіру жұмыстарын күшейтті. Халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру және азаматтарға тегін заңгерлік көмек көрсету мақсатында «Халық заңгері» республикалық акциясы ұйымдастырылды, оған 1,5 мыңға жуық заңгер маман қатысып, 150 мыңнан астам азаматқа көмек көрсетілді.

Халықаралық ынтымақтастық

Қазақстанда онлайн форматта ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер әділет министрлерінің 11 кеңесін өткізу, сондай-ақ Италия, Литва, Қытай және Сингапурмен бірқатар халықаралық келісімдер мен меморандумдарға қол қою маңызды оқиға болды. Министрлік азаматтық істер бойынша құқықтық көмек көрсету туралы 11 мемлекетаралық шарт жасасу бойынша жұмыс жүргізуде (Сауд Арабиясы, Бразилия, Аргентина, Марокко, Корея, Сингапур, Малайзия, Украина, Хорватия, Оңтүстік Африка және Конгомен), 2 Гаага конвенциясын (сот келісімдерін таңдау туралы және өсиеттік өкімдер нысанына қатысты заңдар коллизиясы туралы), 3 хаттама (Түркия, Минск конвенциясы, Кишинев конвенциясымен), сондай-ақ 9 ведомствоаралық халықаралық шарттар (Жапония, Қатар, Марокко, Сауд Арабиясы, БАӘ, РФ, Финляндия, Польша мен Түркия әділет министрліктерімен ынтымақтастық туралы меморандумдар).

Мемлекеттің мүлік құқығын қорғау

Мемлекет мүддесін қорғау бойынша 20 іс жүргізу жұмысы жалғасуда, оның ішінде 13-і халықаралық төрелікте, 4-і шетелдік соттарда және 3-і сотқа дейінгі талқылауларда.

Зияткерлік меншік құқығын қорғау

Құқықтық тетіктерді жетілдіруге және креативті экономикаға инвестиция тартуға бағытталған «Зияткерлік меншік мәселелері бойынша заңнамаға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заң жобасы әзірленді. Тауар таңбаларын тіркеуді жеделдету, көру қабілеті бұзылған адамдарға жағдайды жақсарту және басқа да шаралар енгізілді.

Бұдан басқа, Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымы, ҚР Әділет министрлігі, ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі және Maqsut Narikbayev University арасында бірлескен «Зияткерлік меншік құқығы және бизнес құқығы» магистрлік білім беру бағдарламасын іске қосу туралы меморандумға қол қойылды. Магистрлік бағдарлама зияткерлік меншік саласында кадрлар даярлауды жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің қарауына көру қабілеті нашар адамдардың жарияланған жұмыстарға қол жеткізуін жеңілдететін Марракеш шартын ратификациялау туралы заң жобасы енгізілді. Бұл заң осы адамдардың құқықтарын қорғауға және олардың мәдени және әлеуметтік өмірге тең қол жеткізуін қамтамасыз етуге, сондай-ақ қол жетімді форматтағы жұмыстардың халықаралық алмасуына арналған.

Мемлекеттік қызметтерді цифрландыру және автоматтандыру

Digital Justice («Цифрлық әділет») бағдарламасы шеңберінде атқарушылық іс жүргізуді автоматтандыру және заңды тұлғаларды тіркеу жобалары іске асырылды.

Атқарушылық іс жүргізуші робот

Қаңтар айында Тараз қаласында  сот орындаушысының қатысуынсыз автоматты түрде атқарушылық іс жүргізе алатын «Робот» пилоттық жобасы іске қосылды. Бұл азаматтарды комиссия төлеуден босатып, 2 млрд теңгеге жуық қаражатты үнемдеуге мүмкіндік береді. Тамыз айында жобаны бүкіл ел бойынша тарату жоспарланып отыр.

Заңды тұлғаларды тіркеуді автоматтандыру

Коммерциялық емес ұйымдарды тіркеу енді «Электронды үкімет» порталында толық қолжетімді. Бұл бастама халыққа қызмет көрсету орталығына келетін заңды тұлғалардың уақыты мен шығынын үнемдеуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ eGov порталында құрылтайшылардың заңды тұлға басшысын ауыстыру тәртібі жеңілдетілді.

Заңды тұлғаларға арналған цифрлық сенімхат

ҚР Әділет министрлігі eGovMobile Business арқылы онлайн сенімхаттар беру жобасын іске қосты. Қызмет басшылардың сенімхат беру процесін едәуір жеделдетеді әрі жеңілдетеді. Бұған дейін сенімхаттар тек қағаз жүзінде ғана берілетін, бұл уақытты қажет етіп, олардың заңдылығын тексеруді қиындатты.

Бірыңғай хабарлама нүктесі

Алаяқтықпен күресу үшін 1414-тен SMS және EGov-mobile push-хабарламалары арқылы азаматтарды хабардар ететін пилоттық жоба іске қосылды. Бұрын хабарламалар пошта арқылы жіберілсе, енді сенімді электронды арналар арқылы келеді.

Өткен жылы әділет органдарына нотариустар мен сот орындаушыларының әрекеттеріне қатысты 40 мыңнан астам арыз-шағым түскен. Азаматтар тұтқындауға немесе шектеулерге тап болғанға дейін нотариустардың шешімдері туралы білмегендеріне шағымданды.