Шымкент вокзалына 11 айлығында тастап кеткен: Америкалықтар асырап алған Эштон туыстарын іздейді

– «Тек мені туған кісілердің бет-әл­пе­тін көргім келеді». Америкалықтар асы­­рап алған қазақстандықтардың кө­­бінен бәленбай жылдан соң ата-ана­сын іздестіруіне не түрткі бол­ғанын сұрасаң, осылай жауап береді. Се­ні де бүгін бізге сұхбат беруіңе итер­ме­леген сол себеп пе?

– Мұнда басты себеп биологиялық ата-анам деп айтпас едім. Мен жалпы био­ло­гия­­лық отбасымның мүшелерін тапқым ке­­­леді. Сондай-ақ ұлттық құнды­лық­тарым­ды танып, түп-тамырыммен көбірек байла­ныс­та болғым келеді. Сонымен қатар маған өзі­ме беймәлім бір бөлігім бар секілді кө­рі­не­ді. Бірдеңе жетіспей тұрады. Био­ло­гия­лық от­басымды зерттеу, табу арқылы өзім ту­­ра­лы көп дерек таба аламын деп ойлай­мын. Аме­­рикалық мәдениеттен өзге, өзім­нің мә­дениетімнен де хабардар болғым ке­леді. Қайыра айтқанда, өзімнің бэкг­раун­дым ту­ра­лы жетік білсем деймін.

– Олай болса, қолда бар құжатта жа­­зыл­ған аты-жөніңді, балалар үйіне келу тарихыңды айта отырсаң.

– Мендегі құжаттың көшірмесінде ме­нің аты-жөнім Байдуллаева Раиса Жүніс­қы­­зы деп жазылған. Сондай-ақ онда мені те­­міржол стансасына қалдырып кеткен деп жа­­зылыпты. Мені сол жерден полиция қыз­­мет­керлері тауып алып, балалар ауруха­на­­сы­на алып келген. Сол кезде дәрігерлер ме­­нің жасымды он бір айлық деп болжаса ке­рек. Әрі олар маған ат қойған. Сосын сол жер­­ден сәбилер үйіне апарған. Одан соң ба­л­алар үйіне ауыстырылыппын.

– Сонда Байдуллаева Раиса Жүніс­қы­­зы деген сенің шын аты-жөнің емес пе?

– Жоқ, маған бұл аты-жөнді аурухана қыз­­меткерлері қойса керек.

– Расымен сені тауып алған кезде еш­қандай құжат, хабарлама болмаған ба? Аты-жөніңді, қанша айлық еке­нің­ді айғақтайтын бір жапырақ қағаз да болмағаны ма сонда?

– Иә, ештеңе болмаған. Менде бірнеше құ­жаттардың көшірмесі бар, бірақ түпнұс­қа­сы жоқ. Онда мені тауып алған кезде сұр түс­ті киімде болғаным, теміржолдың бір ше­тінде жатқаным туралы ғана мәлімет кел­тірілген.

– Алайда аурухана қызметкерлері туу туралы куәлігіңе атың мен те­­гіңді жайдан жай жазбаған болар?

– Мен бұл туралы ешқашан ойланбап­пын. Бар білетінім менің аты-жөнімді ау­ру­хана қызметкерлері қойған. Кейін анам мені 2006 жылы асырап алған кезде Раиса Эли­забет Кокстон деп өзгертіп алған.

– Байдуллаева Раиса Жүнісқызы де­ген расымен сенің  шын аты-жөнің болса ше? Аурухана қызметкерлері есі­­міңді былай қойғанда тегіңді ой­дан құрастыра алмайды ғой. Бәлкім, олар полиция қызметкерлері жасаған тергеу жұмыстарының нәтижесіне сүйеніп, атаған бо­лар. 

– Бәлкім, солай да шығар (көңілі бо­сап). Мен…(жылап). Кешірерсіз.

– Қайта сен мені кешір. Мен бұлай қаз­балағым келмеген еді.

– Жоқ, жоқ. Мен тек туған кезде қойған аты-жөнімді көп қолданбаймын да, себебі ол есім маған ұнамайды. Мені көбі Эштон деп атайды. Бірақ мен сіз көтеріп тұрған мә­селе туралы ешқашан ойланбаппын. Десе де, мұның артында бір себеп бар екені ай­дан анық.

– Ал туған жылың, айың, күнің ше? Бұл деректі де аурухана қызметкерлері бол­жап жаза салған ба?

– Меніңше, олар мені полицейлер тауып алған күнді менің туған күнім ре­тін­де жаза салған секілді. 23 желтоқсан, 2002 жыл. Мұны білетін себебім – олар менің ана­ма асырап алу туралы құжатты тол­ты­ра­­тын кезде менің туған күнімді өзгертуге болатынын айтыпты. Сонымен қатар олар менің анама менің жартылай қазақ, жар­тылай орыс болуым мүмкін екенін де ай­тып­ты.

– Бірақ сен қазаққа қатты ұқсай­сың.

– Солай шығар. Тіпті, не деп жауап бе­ре­рімді білмеймін (көңілі босап). Анам тіп­ті мұны кім айтқанын да анықтамаған. Ал мен олай екеніне сенімді емеспін. Өйт­кені анам екеуімізде бұл іске қатысты түсініспеушіліктер өте көп.

– Сен маған жіберген құжатта ден­сау­лы­ғың жайлы графада «Бірінші дең­­гейлі анемия. Күрделі дислаксия» деп жазулы тұр.

– Мен бұл жөнінде көп ештеңе білмей­мін. Мен бұған дейін бұл құжаттарға мән беріп қарамаппын да. Өмірімде үш рет қана шолып шыққан шығармын. Бастап­қы­да қазақша сөздерді теріп, ағылшынша сөздік арқылы аударып көрген едім. Алайда анам ол аударманың нақтылығына күмән кел­тірді. Сондықтан сізге қазақша жазыл­ған құжаттың көшірмесін жіберіп отыр­мын.

– Бірақ бұл құжат қазақша емес, орыс­ша толтырылған.

– Солай ма?(таңданып). Мен оны біл­меп­­пін. Мен онда қазақша жазулар екен деп жүрмін. Сондықтан мен онда нақты не жа­зылғанын білмеймін. Расымен де онда менің ауырғаным туралы жазылған. Алайда анам бұл мені асырап алуға еш кедергі бол­мағанын айтты. Ес біл­гелі білеті­нім, менің денсаулығым­да еш кінәрат болмаған. Қазір де сап-саумын.

– Ғалымдар төрт жасар ба­ла­ның есінде ештеңе қал­майды деп айтып жа­та­ды. Сонда да сұрайыншы: Шымкенттегі балалар үйін­де өткізген уақытың есің­де қалды ма?

– Иә. Онда кішкене бала­лар­­мен бірге отырғаным еміс-еміс есімде. Әрі мені алып кетуге келген анам мен әжемді бірінші рет кездес­тір­генім есімде қалып қойды. Со­нымен қатар тәрбиеші­­­лері­нің бет-жүзі де есімде сақтаулы. Алай­да анау айт­қандай толығымен емес. Си­паттай ала­тындай дең­гейде емес.

– Ал Америкадағы өмірің қалай өр­­біді? Қазір қай қалада тұрасың? Не­мен айналысасың?

– Анам мені Виржиния штатына қарас­ты Арлингтон қаласына алып келді. Бірақ қазір біз онда тұрмаймыз, басқа қалаға кө­шіп кеттік. Мен – негізі, анама өте жақын жан­мын. Ата-әжеме де етене жақынмын. Кіш­кене кезімде анамның бауырына да жа­қын болған едім, алайда қазір оларды жиі көре бермеймін. Мен үйде жалғыз бала­мын. Анам мені жалғызбасты әйел ретінде асырап алды. Сондықтан болар, екеуіміздің ара­мыздағы байланыс өте мығым әрі ай­рықша. Анам екеуіміздің діни сеніміміз екі түрлі, ал бұл жайт көп нәрсеге әсер ететіні анық. Де­генмен өсе келе, бір-бірімізді ә де­ген­нен-ақ түсінетін болдық. Арамыз тіпті жа­қын­дай түсті. Жақында мен өз үйіме кө­шіп кел­дім. Екеуіміз қайтадан бірге тұ­рып жа­тыр­мыз. Керемет сезім. Айта кетер­лігі, анам ме­нің биологиялық туыстарым мен түп-та­мырымды табу ісіне кіріскенімді қос қол­дап қолдайды. Бұл мені қуантпай қой­май­ды.

– Біз білетін америкалық ата-ана­лар асырап алған балаларға кішкентай ке­зінен олардың қай ұлттан тарайты­нын айтып, мәдениетін танытуға ба­рын салады. Тіпті, баласының туған ата-анасын іздестіру үшін Қазақстанға бір­ге еріп келген кездері де болған.

– Иә, олардың мені асырап алғанын бі­рін­ші күннен бастап білемін. Өйткені мен асырап алу процесін және Америкадағы үй­ге келген сәтім әлі есімде. Сондықтан төрт жасымнан бастап барлығын білемін де­сем болады. Менің де анам сіз айтқандай өте ашық. Бәрін бүкпесіз айтып отырады. Алай­да бұл маған еш әсер етпейді. Себебі анам менен бар жылуын аямайды. Бір от­ба­сы болған соң, жеңіл қарауға тырысамыз. Бірақ кейінгі кезде балаларды асырап алу ісі туралы, соның ішінде өзімнің оқиғам ту­ралы ойласам, күйзеліске бой алдырта­тын болыппын. Асырап алу, асырап алыну мен үшін үнемі өте күрделі тақырып екені айт­паса да түсінікті. Дегенмен мен бұры­ны­­­рақта бұған бас қатырып, ойланбаппын. Ал бірақ соңғы он айда биологиялық от­ба­сым, қайдан шықтым, қайдан тарайтыным тура­лы білгім келіп, қызығушылығым пай­да болды. Тағы бір себеп болған жайт, мен бұрынғы жұмысымда жүргенімде бір қазақ әйелін кездестірген едім. Кіндік қаным там­ған жерден шыққан әйелді бірінші рет кез­дестіруім. Сол кезде айрықша қуанған едім. Сол таныстық та менің қызығушылы­ғым­ның оя­нуы­на сеп болды. Алайда жоға­ры­да айт­қанымдай, бұл істе құпия, бізге бей­мәлім нәр­се өте көп. Жалпы, менің тағ­дырым кім­ді болса да бейжай қалдыр­май­ды деп се­­немін. Сондықтан сіздер ма­ған көмек­те­сіп, қолұшын созсаңыздар жақ­сы болар еді.

– Кейінгі кезде америкалықтар асы­рап алған бірнеше қыз-жігіт әлеу­меттік желідегі қазақ қауымдастық­тары­на арналған топ арқылы өз туыс­та­рын тауып алғанын естіген болар­сың. Бұл да саған әсер етпей қоймасы анық.

– Иә, ол туралы білемін. Мен ол топ­тар­да бармын. Мен негізі әлеуметтік желіні көп қолданбаймын. Дегенмен байқап, кө­ріп отырамын. Ол да мүмкін.

– Қазақстан туралы не білесің?

– Қазақстан Орталық Азиядағы үлкен мем­лекет екенін жақсы білемін. Десе де, көп дерек білмеймін. Шымкент туралы да аса ештеңе білмеймін. Шымкент қандай қа­ла?

– Қазақстандағы үшінші ірі мега­по­лис. Ұлттық құндылықтары мен салт-дәстүрі сақ­талған, қазақи қайма­ғы бұзылмаған қала.

– Онда неге менің барлық құжат­тым орысша толтырылған?

– Өкініштісі сол, ол уақытта көп ме­ке­ме­де құжат толтыру ісі орыс тілін­де жүргі­зіл­ген. 

– Түсінікті.

– Біз танитын кейбір қыз-жігіттер бір-бірімен дос болып, ізінше Қазақ­стан­­­ға бірге саяхаттап келді. Бұйырса, се­нің де Қазақстанға жолың түседі деп се­неміз.

– Әлбетте, мен Қазақстанға қатысы бар көп дос тапқым келеді. Елшіліктегі қызмет­кер­­ден осы демалыста Мэрилендте қазақ сы­­ныбы өткізілетінін естіп-білдім. Сонда бара­мын деп жоспарлап отырмын. Онда көп қазақпен танысып, араласамын деген үміт­темін. Сәтін салса, Қазақстанға да жол түсер.

– Әңгімеңе рахмет! Бәрі жақсы бо­ла­ды деп сенеміз!
Сұхбаттасқан
Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ