Өзбекстанда Әйтеке бидің 380 жылдығы тойланды

Атаулы мерекеге жер-жерден жоғары мәртелебі меймандар, шет елдердегі қазақтар мен Әйтеке бидің ұрпақтары жиналды. Алыстан келген қонақтарды жергілікті жұрт зор құрметпен қарсы алды.

Іс-шараға жиналғандар әуелі Нұрата тауы маңындағы кесенеге барып, баба басына зиярат етті, артынша ас берілді.

Аталған аудан қазақ, өзбек және қарақалпақ халықтарының жиі ат ізін салатын мекені. Өйткені, мұнда Әйтеке би мен оның бабасы Сейітқұл әулие жерленген. Қос тарихи тұлғаның зираты екі ел арасын рухани тұрғыда байланыстырып тұрғандай. Себебі тәу етер орынға жыл сайын мыңдаған мейман келеді.

«Біздің облысымыз көп ұлтты. Тамды, Кенимех, Зарафшан, Үшқұдық аудандарында қазақтар тұрады. Сондықтан біз бір-бірімізді жақсы түсінеміз. Өткеніміз бен бүгінімізді бағалаймыз. Осы шараға Қазақстан тарапынан мәртебелі меймандар келіп, екі халық арасындағы мәдени-рухани байланыстың тереңде екені дәлелденіп жатыр. Мұның бәрі қарым-қатынасты одан әрі нығайтуға ықпал етеді», – деді Науаи облыстық мәдениет басқармасының басшысы Акрам Мукимов.

Тарихи деректерге сай, Сейітқұл әулие ХVI ғасырда Қазалы өңірінен Нұратаға 40 мың алшын отбасымен қоныс аударған. Кейін осы өлкеден қажылық сапарға аттанып, дін жолына түседі. Ал Әйтеке болса 25 жасында би атанып, ерекше қабілетімен дараланады.

«Қазақ халқының алтын ғасыры саналатын Тәуке заманында Әз-Тәукені үш жүздің ханы етіп сайлауға үлес қосқан адам. Сол кездің өзінде Әйтеке бабамыз: «Бір ханға, бір пірге, бір әскери қолбасшыға бағыну керек», – деп айтқан. Сонда қазақты алатын жау жоқ деп. Ол пайым қазіргі заманға да сай келеді», – деп бөлісті «Жалаңтөс бахадүр» қорының төрағасы Нажмедин Мұсабаев.

Қазір Науаи облысының әкімдігі мен жергілікті қандастар бабаның зират басын күтіп-баптап отыр. Көктем шыға кешен маңында абаттандыру жұмыстары жүргізілген. Ал музейдің ғимараты таяуда ғана күрделі жөндеуден өтті.

«Мұның бәрі екі елдің арасындағы достықтың белгісі деп ойлаймыз. Қазақтың өзі рулық емес, ұлттық деңгейге көшіп жатыр», – деп тоқталды «Сейітқұл әулие – Әйтеке би» қоғамдық қорының төрағасы Ербол Еркебаев.

380 жылдыққа 3 мыңнан астам қазақстандық өнерпаз арнайы концерттік бағдарламамен келді. Тұтас қазаққа қадірлі тұлғаның өнегелі өмір жолы халықаралық ақындар айтысында насихатталып, одан кейін Кенимех ауданында көкпар берілді. Онда еліміздің бірқатар аймағынан және Ресей, Германиядан келген қазақтар мен жергілікті қандастардың басы қосылды.

«Әйтеке би – Қазыбек, Төле аталарымыздың үзеңгілес досы. Қазақтың қамын ойлап, еліміздің бейбітшілігін бекемдеуге атсалысқан тұлға. Тиісінше, Әйтеке би бабамыздың ұрпақтары осы жерде бас қосып, баба рухына тағзым жасап жатырмыз», – деп мәлім етті Қазақстанның Халық әртісі Алтынбек Қоразбаев.

Іс-шараға қатысқан Қазақстанның Өзбекстандағы елшісі Бейбіт Атамқұлов Науаи облысының хокимі Нормат Турсуновпен кездесіп, екі халықтың ортақ тарихы мен қазіргі қазақ-өзбек қатынасын нығайтуға бағытталған игі істерге тоқталды. Бұған қоса ол 380 жылдықты жоғары деңгейде ұйымдастыруға атсалысқан жергілікті әкімдікке алғысын білдірді.

Науаи облыстық туризм басқармасының мәліметінше, Әйтеке бидің кесенесіне жыл сайын 7-8 мың адам зиярат етеді. Ал биыл оның қатары еселеп артып отыр.

Айта кетейік, 2008 жылға дейін Әйтеке бидің қайда жерленгені беймәлім болып келген еді. Кейін жергілікті халықтан сұрастыра келе, Нұрата ауданында баба зираты анықталып, зерттеу жұмыстары жүргізілген. Артынша, яғни 2009 жылы ұрпақтары, белгілі саяси қайраткерлер және жергілікті қазақтардың қолдауымен кесене бой көтерді. Содан кейінгі жылдары кешеннің маңына мешіт, музей, шырақшыға арналған үй-жай салынды. Тиісінше, кешен толық 2012 жылы ашылды.