Жайылымның жыры

Жетісу жерінің 4 млн 634 мың гектары ауыл шаруашылығына тиесілі. Оның 3 млн 847 мың гектары жайылымдық алқапты құрайды.

Былтыр аэроғарыштық зерттеулер арқылы 857,2 мың гектар аумақ бос жатқаны белгілі болды. Сөйтіп, оның 128,5 мың гектары мемлекет меншігіне қайтарылды. Өңірде мал шаруашылығымен айналысуға бейіл азамат көп, әйтсе де жер тапшы. Осы мәселеге бір зер салып көрсек.

Жер жаннаты Жетісу өңірі – аграрлы аймақ. Жер көлемі 11 млн 846 мың  гектарды құрайды. Өңір­лердегі тұрғындардың көбі егін егіп, мал ұстайды. Бірақ ұшы-қиырына көз жетпейтін кең-байтақ далада мал жая­тын жердің жоқтығы – бүгінгі өзек­­ті мәселелердің бірі. Қазір қай ауыл­ға барсаң да тұрғындар: «Мал бар, жайы­лым жоқ, жердің бәрі же­ке­­мен­шікке өтіп кеткен», деп зар илейді.

Ауылдарда егістікті былай қойып, малды тұяғы жеткен жерге дейін жаю тұрғындар үшін мұңға айналған.

Шыны керек, ауыл адам­дарының көбі мал арқылы күнелтіп отыр. Жер жекемен­шікке өткеннің салдарынан жайылымдық жер аз, жемшөп құны қымбат. Мұны ескерген Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Жолдауында ауыл шаруашылығы мақсатындағы бос жатқан жайылым жерлерін мемлекет меншігіне қайтаруды және оларды ауыл тұрғындары­на қолжетімді етуді тапсыр­ған. Жетісу жұртшылығын атап көр­сетілген мәселелер айрықша назар аудартты. Облысымыздағы пайдаланылмай жатқан жерлер, жайылым тапшылығы мәселесі қалай шешіліп жатқанын жер инс­пекциясы мамандарынан сұрап-білдік.

Облыс бойынша 358 елді мекен тұрғындарының төрт түлігі үшін барлығы 719,4 мың га жайы­лымдық алқап бекітілген. Бұған қоса орман қорында 769 мың гектар және ерекше қорғалатын табиғи аймақтарда 329 мың гектар жайылымдық алқаптар бар. Қазіргі таңда алдын ала есеп бо­йынша бұған қосымша 688 мың гектар жайылымға қажеттілік бары анықталып отыр. Осы мақсатта ауылдарда аналық мал басына түгендеу жүргізілуде.

Жетісу облысы әкімінің бас­пасөз қызметінің мәліметінде өңір­дің өзіндік қосалқы шаруа­шы­лықтарында 1,5 млн мал басы бар. Оның ішінде ірі қара – 310 мың, ұсақ мал – 1 млн 100 мың, жылқы  – 74 мың және 195 түйе бар. Мониторинг жұмыстары толық аяқталған соң, облыстағы 2,8 млн гектар босалқы қор жерінен жайылымдық алқаптар беріледі.

Бүгінде пайдаланылмай жат­қан жерлерді мемлекет меншігіне қайтаруға қатысты облыстық комиссия тексеріс жүргізіп, қомақты жұмыс ат­қаруда. Жер ресурстарын бас­қару департаменті тарапынан пайдаланбай жатқан 401,7 мың гектар жайылымдық жерлерге немесе 1 418 жер иесіне анықталған бұзушылықтарды жоюға 1 жыл мерзімге нұсқамалар берілген.

Енді қараңыз, Ақсудағы 495 субъектіге, жалпы ауданы – 113,2 мың га, Алакөлдегі 122 субъек­тіге, жалпы ауданы – 51,6 мың га, Ескелдідегі 47 субъектіге, жалпы ауданы – 20,4 мың га, Кербұлақтағы 159 субъектіге, жалпы ауданы – 42,9 мың га,  Көксудағы 191 субъектіге, жалпы ауданы – 61,8 мың га, Қараталдағы 110 субъектіге, жалпы ауданы – 52,7 мың га, Панфиловтегі 15 субъектіге, жалпы ауданы – 5,3 мың га, Сарқандағы 247 субъектіге, жалпы ауданы – 53,1 мың га, Талдықорғандағы 28 субъектіге, жалпы ауданы – 0,8 мың га жерлерге зерттеу жұмыстары жүргізілді.

Аудан, қала әкімдіктерімен бірлесе жүргізген мониторинг нә­тижесінде 327 мың гектар ж­а­йы­лымның иелерінде идентифи­кация базасында мал басы тіркелгені анықталды. Қалған жерлерге мониторинг және тек­серіс жүргізілуде. Бүгінге дейін жер инспекциясы Ауыл шаруа­шылығы министрінің бұйрығына сәйкес, былтыр 27 жер пайдалану­шыға (58,1 мың гектар) тексеріс жүргізіп, 14-іне (31,6 мың гектар) заң бұзушылықты жою туралы нұсқама беріпті. Сонымен қатар Сарқан, Алакөл аудандары бо­йынша малы жоқ 45 шаруашылыққа (52 мың гектар) тексеріс жүргізу туралы хабарлама тарату жұмысы жүргізілуде. Бұл мәселе бойынша да нақты шаралар атқарылуда.

Сонымен Ақсу ауданындағы 40 174,7 га, Алакөл ауданындағы 24 966,0 га, Ескелді ауданындағы 4 033,6 га, Қаратал ауданындағы 20 178,8 га, Кербұлақ ауданындағы 9 403,2 га, Көксу ауданындағы 7 632,6 га, Сарқан ауданындағы 10 487,4 га, Панфилов ауданын­дағы 11 551,3 га, Талдықорған қала­сындағы 81,0 га жер қазір толықтай мемлекет меншігіне өтті. Бұл – жалпы көлемі 128,5 мың га жер халықтың игілігіне беріледі деген сөз. Қайтарылған жерлер орналасқан орны көрсетіле отырып облыстың өңіраралық геоақпараттық жүйесіне енгізілді.

«Жетісуда бос жатқан жерлер жетеді, бірақ бәрі – жекеменшік. Осындағы бай-бағландардан артылмайды. Әрине, малдың басын көбейтіп, атакәсіппен айна­лы­­са­йын десеңіз, малға өріс керек, бірақ жер тапшы. Жердің кезегінде тұрғаныма 6 жыл болды. Алға жылжитын да түрі жоқ. Жаңа заң енгізгелі пайдаланылмаған жерлерді мемлекет меншігіне алуда. Бұл – жақсы үрдіс. Енді сол қайтарған жайылымдық жерлерді біз секілді қарапайым шаруа иелеріне берсе, ісіміз ілгерілейтін еді», дейді қала тұрғыны Арман Балапанов.

Мамандар жердің игілігін ха­лық көретінін, сол себепті ие­сіз, игерілмей жатқан жерлерді мем­лекет меншігіне қайтару мақ­сатындағы жұмыстар жүйелі жүр­гізіліп жатқанын айтты. Алдағы уақытта да жұмыс осы қарқынмен жалғаса беретінін жеткізді.

Иә, жер болса, кәсібін ашамыз деп отырған еңбекқор жандар аз емес. Бос жатқан жер жұртшылыққа берілсе, шаруашылықпен айналысамын дегендерге жағдай жасалса, облысымыздың экономикасы өркендейтіні анық. Өйткені ауыл шаруашылығы саласының дамуы мен еліміздің әлеуметтік-экономикалық өркендеуі осыған тікелей байланысты.