ТҰТЫНУШЫ ҚҰҚЫҒЫ ҚАЛАЙ ҚОРҒАЛАДЫ?

фото:ашықдереккөз

«Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Қазақстан Республикасының Заңы (бұдан әрі – заң) 2010 жылғы 4 мамырда қабылданған. Содан бері бұл заңға 30-дан астам өзгерту енгізіліпті. Бұл салада күн өткен сайын қоғамдық бақылау күшейіп, кемшіліктер көптеп анықталып жатыр. Сол себепті заң нормалары жиі өзгеретіні жасырын емес. Кейбір даулар сотқа дейін жететіндіктен бұл мақалада тұтынушы құқықтарының қорғалуы мен заңға талдау жүргізіледі.

Сатушы шағымға жауап бермеген жағдайда не білу керек? Әкімшілік жауапкершілік бар ма?

Азаматтар сатушыға тұтынушының құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуын жоюды талап етіп, шағым түрінде өтініш жазуы керек. Тұтынушының сатушыға қойған талабы, егер мұндай мекенжайды ол бұрын көрсеткен болса, қолхатпен немесе сатушының электрондық поштасының мекенжайына қайтару туралы түбіртек сұралып, қолмен беріледі немесе тапсырыс хаты түрінде жіберіледі. Сонымен қатар, егер шағым әдейі берілсе, онда сіз сатушыдан оның алынғаны туралы жазбасы бар осы құжаттың көшірмесін сақтауыңыз керек. Егер сатушы шағымға дер кезінде жауап бермесе, онда сауда нысанының орналасқан жері бойынша Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің аумақтық департаментіне хабарласу қажет.

«Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Қазақстан Республикасының Заңында құқықтары мен заңды мүдделері бұзылған тұтынушы сатушыға құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуын жою және келтірілген зиянды өтеу туралы талаппен жүгінуге құқылы.

Заңгер Рахым Мыңбаев: Сатушы тұтынушының құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуын жою туралы талапқа жазбаша жауап беру жөніндегі өз міндеттерін заңнамада белгіленген мерзімде орындамағаны үшін сатушы «ескерту» түріндегі әкімшілік жауапкершілікке тартылады. Егер сатушы әкiмшiлiк жаза қолданылғаннан кейiн бiр жыл iшiнде жағдай қайталанса, бұл жеке тұлғаларға – 10, шағын кәсiпкерлiк – 20, орта кәсiпкерлiк субъектiлерiне – 20 , орта кәсiпкерлiк субъектiлерiне – 20-30 ірі кәсіпкерлік субъектілері үшін –50 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл төлейді.

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы заңнамасының сақталуын мемлекеттік бақылауды уәкілетті орган, яғни тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаменттері жүзеге асырады.

Бақылау субъектілеріне жоспардан тыс тексеру жүргізуге құқықтары бұзылған жеке және заңды тұлғалардың өтініштері негіз болып есептеледі. Нақты шаруашылық жүргізуші субъектілер мен объектілерге қатысты анықталған фактілер мен мән-жайлар жоспардан тыс тексеруге жатады.

Егер тұтынушы сатушыға жүгінген күннен бастап екі айдан кешіктірмей тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы функцияларды жүзеге асыратын мемлекеттік органдарға құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуын жою, келтірілген зиянның орнын толтыру туралы талаппен жүгінуге құқылы.

«Жарамдылық мерзімі бар өнімге қатысты тұтынушы өнімнің жарамдылық мерзімі ішінде анықталған ақаулар туралы талап қоюға құқылы. Өнімнің кепілдік мерзімі болса, өнімдегі ақауға қатысты шағымдар кепілдік мерзімі ішінде берілуі мүмкін. Жалпы ереже бойынша құрамдас бұйымға кепілдік мерзімі негізгі бұйымға кепілдік мерзіміне тең деп есептеледі және негізгі бұйымға кепілдік мерзімімен бір мезгілде аяқтала бастайды. Өнімді немесе құрамдас бөлікті ауыстыру кезінде, егер сатып алу-сату шартында өзгеше көзделмесе, кепілдік мерзімі жаңадан есептеледі. Егер тауарға кепілдік мерзімі де, жарамдылық мерзімі де белгіленбесе, егер заңмен ұзағырақ мерзімдер белгіленбесе, сатылған өнімдегі ақаулар тауар тұтынушыға берілген күннен бастап 2 жыл ішінде анықталған жағдайда талап қойылуы мүмкін» – заңгер Алма Құсайынова.

Кепілдік мерзімі 2 жылдан аз болған және ақаулар кепілдік мерзімі өткеннен кейін, бірақ тауар тұтынушыға берілген күннен бастап 2 жыл ішінде анықталған жағдайларда, егер тұтынушы кемшіліктердің бар екенін дәлелдесе, сатушы жауапты болады.

«Тауарларды үлгілер бойынша, пошта арқылы, электрондық коммерция арқылы өткізу кезінде, сондай-ақ шарт жасасу және тауарды тұтынушыға беру сәті сәйкес келмеген жағдайларда кепілдік мерзімі немесе тауардың ақауларын анықтау мерзімі белгіленеді. тауарды тұтынушыға тапсырған, жеткізген күннен бастап, ал егер тауар арнайы қондырғыда, қосуда немесе құрастыруда қажет болса, осындай орнату, қосу немесе құрастыру күнінен бастап есептеледі» – дейді заңгер.

Егер тұтынушы сатушыға немесе өндірушіге байланысты мән-жайларға байланысты өнімді пайдалану мүмкіндігінен айырылса, кепілдік мерзімі немесе өнімдегі ақауларды анықтау мерзімі мұндай жағдайлар жойылмайынша есептелмейді. Тауарды беру, жеткізу, орнату, қосу немесе құрастыру, тұтынушы тауарды мақсаты бойынша пайдалана алмайтын сатушыға байланысты мән-жайларды жою күнін анықтау мүмкін болмаса, бұл мерзім тауарды жеткізу күнінен бастап есептеледі.  Жеткізу күнін анықтау мүмкін болмаса, бұл мерзімдер тауар өндірілген күннен бастап есептеледі. Егер тауардың дайындалған күні тек тауардың айы мен жылын немесе өндірілген жылын көрсетсе, оның жасалған күні сәйкесінше айдың немесе жылдың соңғы күні болып есептеледі.

Ж.Жұманбаева

altyalash.kz