Ұл күткен ұрпақ: «Ұлболсын» феномені

Қазақстанда ер баланың дүниеге келуін күту – ғасырлар бойы қалыптасқан құбылыс. Әсіресе, ббаланың ұл болғанын қалаудан туындаған дәстүрдің бірі – қызға есім беру үрдісі. Ел арасында «Ұлболсын», «Ұлжалғас», «Ұлжан», «Жаңыл» сынды есімдер жиі кездеседі. Бұл есімдер келесі баланың міндетті түрде ұл болуын тілеген ата-ана ниетін білдіреді. Бірақ осындай есімдерге ие қыз-келіншектер өзін қалай сезінеді? Оларға бұл есім қалай әсер етеді?

Ұл болсын деп үміттену – дәстүр ме, әлде…

Қазақ қоғамында ұл баланы ерекше құрметтегені белгілі. Бұрынғы заманда ер азамат – ұрпақ жалғаушы, мұрагер, ру басы, еңбек күші ретінде қарастырылған. Сондықтан ер баланың дүниеге келуі өте маңызды саналып, қыз бала туғанда оның есімі арқылы келесі перзенттің ұл болуын тілеу дәстүрі қалыптасқан.

Ұл күту дәстүрінің тамыры тереңде жатқанымен, қазіргі заманда оның әсері қандай? Бұл үрдіс тек ата-баба салтын жалғастыру ма, әлде қоғамның әйел мен ердің рөліне қойған шекарасынан туған стереотип пе?

Ұлболсын есімділердің пікірлері қандай?

Осындай есімге ие қыздардың көбі бастапқыда өз аттарының мағынасын түсінбегенімен, есейе келе ойлана бастайды. Кейбірі бұған немқұрайды қарайды, ал енді біреулері өз есімін ауыр қабылдайды.

Жаңыл Баймолдаева есімді кейіпкердің оқиғасы – осы мәселенің айқын мысалы. Ол – отбасындағы төртінші қыз. Ата-анасы қыздар шектен тыс көбейіп кетті деп ойлап, оның атын «Жаңыл» деп қойған. «Бұл жолы жаңылдық, келесіде ұл болсын» деген ниетпен берілген есім. Алайда ата-анасының тілегі орындалып, Жаңылдан кейін ұл дүниеге келеді. Бірақ Жаңыл есейе келе осы есімнің өзін төмендететінін, «қателік» сияқты сезім тудыратынын айтады. «Кейде атымды атағанда, ата-анам мені қаламағандай әсер қалдырады. Бұл менің тағдырыма әсер етті ме деп ойлаймын» дейді ол.

Осы секілді Ұлболсын, Ұлжалғас есімді әйелдер де кейде өз есімдерінен ыңғайсыздық сезінетінін айтады. Бірі оған бей-жай қараса, бірі ішкі ренішін жасыра алмайды.

Болашаққа көзқарас: ұл туамаса ше?

Қоғамда ұлы жоқ отбасының өмір сүруі туралы әртүрлі пікір кездеседі. Кейбір ескі көзқарастағы адамдар үшін бұл үлкен мәселе болса, қазіргі заман адамдары үшін бұл қалыпты жағдай. Себебі, ұл да, қыз да – бірдей перзент, әрқайсысының орны бөлек.

Кейбір ерлі-зайыптылар, егер тек қыздар ғана өмірге келсе, қоғам тарапынан ерекше қысым сезілетінін айтады. «Ұрпақ жалғастыру» түсінігі тек ер баламен ғана байланысты деген сенім әлі де бар. Бірақ ғылым мен заң тұрғысынан алғанда, мұрагерлік, ата-тегін жалғастыру қыз бала арқылы да жүзеге асады.

Ұл күтпей, қызға қуана білу керек

Біздің қоғамда әр баланың дүниеге келуі – үлкен қуаныш болуы тиіс. Ұл немесе қыз деп бөлудің қажеті жоқ. Бастысы – балаға дұрыс тәрбие беру, оның жеке тұлға болып қалыптасуына жағдай жасау.

Қазақтың «Қыз – қонақ» деген сөзі қыз баланың міндетті түрде басқа отбасыға кететінін меңзейді. Бірақ қазіргі қоғамда қыздар да ата-анасының қамқоршысы, әулеттің тірегі бола алады. Демек, бала туғанда оның жынысына қарамастан, оны жақсы көріп, құшаққа басып, есімін болашағына ауыр салмақ түсірмей қою – ата-ананың ең басты міндеті.

Қорытындылай келе, «Ұлболсын» есіміне ие әйелдерге тағылған жауапкершілік, қоғамдағы ұлға ерекше мән беру – терең ойға жетелейтін мәселе. Ең маңыздысы – дүниеге келген әр бала қалаулы, сүйікті және бақытты болуы тиіс. Сол кезде ғана отбасы да, қоғам да үйлесімді дамиды.

“Жеті гүл” фильмі – тақырыптың көркем көрінісі

Бұл тақырып қазіргі қоғамда өзекті екенін көрсететін тағы бір жайт – “Жеті гүл” фильмінің шығуы. 5 наурыздан бастап прокатқа шыққан бұл картина көрерменнің ерекше қызығушылығын тудырып отыр. Фильмде дәл осы ұл күту, қызға есім беру салты және оның қыз баланың өміріне тигізетін әсері баяндалады. Көпшілік фильмді көріп, өз ойларын ортаға салып, қоғамда осы мәселе төңірегінде жаңа пікірталас басталды.

“Жеті гүл” фильмі – қазақ қоғамындағы гендерлік стереотиптерді, ата-ананың балаға қоятын үмітінің ауыртпалығын және әрбір перзенттің өзінше бағалы екенін көрсететін ерекше туынды. Бұл фильмді көрген әрбір жан өз отбасылық құндылықтары туралы ойланып, маңызды қорытынды шығаратыны сөзсіз.