Жарыққа жетелер мейірім

фото:ашықдереккөз

Жасөспірімдік кезең – өзінің кім екенін, өмірінің мәнін іздейтін уақыт. Егер ол іздеген жауапты отбасы мен қоғамнан таппаса, ішкі дауысы оны тұйық жолға апарады. Бұл мәселені шешу тек дәрігерлердің немесе психологтардың міндеті емес. Мұнда мектеп, ата-ана, қоғам – бәрі бір тізбекте әрекет етуі тиіс. Себебі суицидтің алдын алу – дәрі жазып берумен емес, жүрекке жол табудан басталады. Баланы сынаудың орнына тыңдау, талап қоюдың орнына түсіну, ұрыстың орнына жылылық беру қажет. Сонда ғана жасөспірім өз өмірін қымбат, өз орнын маңызды сезінеді.

Өткен жылы елімізде 2389 суицид жағдайы тіркелген. Дүниежүзі бойынша жыл сайын 700 мыңнан астам адам өз өмірін қияды. Мамандардың пікірінше, суицидтік мінез-құлықтың бір ғана себебін анықтау мүмкін емес, себебі оған түрлі әлеуметтік, психологиялық және жеке факторлар әсер етеді. Психолог-суицидолог Сымбат Нұртазақызының айтуынша, психологиялық және биологиялық тұрғыдан қарағанда, психикалық бұзылыстар барлық суицидтік жағдайлардың шамамен 50–60 пайызында кездеседі. Ең жиі байқалатындары — депрессия, биполярлық аффективті бұзылыс, мазасыздық және мінез-құлық бұзылыстары. Сонымен қатар, биологиялық бейімдік те маңызды рөл атқарады.

– Егер отбасында өзіне қол жұмсау жағдайлары тіркелсе, мұндай адамдардың тәуекелі төрт-алты есе жоғары болатыны анықталған. Суицидке бейімділікті күшейтетін тағы бір фактор – психоактивті заттарды қолдану. Алкоголь мен есірткі импульсивтілікті арттырып, өзін-өзі бақылау деңгейін төмендетеді. Сондай-ақ, бұған дейін өзіне қол жұмсауға әрекет жасаған адамның қайта әрекет ету ықтималдығы 30–40 пайызға дейін жоғары екені белгілі. Әлеуметтік және травматикалық факторлар да суицидтік мінез-құлыққа айтарлықтай әсер етеді. Буллинг пен кибербуллинг — эмоционалды зорлықтың қазіргі заманғы түрлері болып табылады, – дейді маман.

Ал психиатр Жанат Досжанова жастардың суицидке баруына басты себеп – психологиялық күйзеліс екенін айтады.

– Жасөспірімдер психологиялық жағынан әлі толық қалыптаспаған. Олар оңай сенгіш, эмоцияға берілгіш болады. Мұндай ойындар әдейі сол әлсіз тұстарын пайдаланады. Мысалы, өзін жалғыз сезінетін балаға “мен сені түсінем” деп сенімге кіріп, кейін қорқытып, тапсырма береді. Сонымен қатар, көп бала ата-анасымен ашық сөйлесе алмайды, ішінде не болып жатқанын ешкім білмейді. Сол себепті, өзі де жабығып жүрген бала, мұндай ойындарға тез ілігеді. Өз проблемасын шеше алмай, виртуалды әлемнен жұбаныш іздейді, – дейді ол.

Жасөспірімнің өмірі — ең нәзік құндылық. Әр баланың жүрегінде үміт отын сөндірмей, оның жан айқайына дер кезінде құлақ түре білу – біздің ең басты міндетіміз. Суицидтің алдын алу түсіністік пен қамқорлықтан басталады. Баланы тыңдай білсек, сенім артсақ, мейірім танытсақ – ол өмірдің мәнін табады.

Өмір СЕРІКБАЙ

altyalash.kz